Зварот грамадзян
Хто можа звярнуцца:

* грамадзяне Рэспублікі Беларусь маюць права на зварот у дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (да службовых асоб);

* законныя прадстаўнікі недзеяздольных грамадзян ад іх імя;

* замежныя грамадзяне і асобы без грамадзянства, якія знаходзяцца на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, у межах іх правоў і свабод, устаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Зварот грамадзян можа быць, як асабістым, так праз свайго прадстаўніка.

Што павінна ўтрымліваць пісьмовы зварот:

* найменне і (або) адрас дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі (пасада, прозвішча, імя, імя па бацьку службовай асобы), у якія накіроўваецца зварот;

• прозвішча, імя, імя па бацьку грамадзяніна, звесткі аб яго месцы жыхарства і (або) працы (вучобы);
* выклад сутнасці звароту (прапановы, заявы, скаргі);

* асабісты подпіс грамадзяніна.

Да пісьмовых зваротаў могуць прыкладацца:

* дакументы, якія пацвярджаюць паўнамоцтвы асобы, якое звяртаецца ад імя іншага грамадзяніна ў выпадках прадстаўлення інтарэсаў апошняга альбо ў выпадку прадстаўлення інтарэсаў недзеяздольных грамадзян. Гэта могуць быць копіі даверанасці, рашэння суда, пасведчання аб нараджэнні, акта дзяржаўнага органа, іншых дакументаў;

* копіі рашэнняў (адказаў), прынятых (дадзеных) раней па зваротах службовымі асобамі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый, а таксама іншыя дакументы, неабходныя для разгляду зваротаў.

Грамадзяне пры разглядзе зваротаў маюць права:

• знаёміцца з матэрыяламі, звязанымі з разглядам зваротаў, у той меры, у якой гэта не закранае правы іншых грамадзян i не супярэчыць патрабаванням заканадаўства Рэспублікі Беларусь аб ахове дзяржаўных сакрэтаў, камерцыйнай i (або) іншай ахоўнай законам таямніцы;

* адмовіцца ад накіраваных імі пісьмовых зваротаў да прыняцця па іх рашэнняў дзяржаўнымі органамі, іншымі арганізацыямі (службовымі асобамі), накіраваўшы адпаведную пісьмовую заяву ў дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам);

• абскарджваць рашэнні, прынятыя па іх зваротах, у вышэйшыя дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (вышэйстаячым службовым асобам) і (або) у суд.

Службовыя асобы пры разглядзе зваротаў абавязаны:

* выконваць патрабаванні, устаноўленыя законам і іншымі актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь Аб зваротах грамадзян;

• прымаць меры для поўнага, аб'ектыўнага, усебаковага і своечасовага разгляду зваротаў;

* прымаць законныя і абгрунтаваныя рашэнні;

* пісьмова інфармаваць грамадзян аб рашэннях, прынятых па выніках разгляду пісьмовых зваротаў, аргументаваўшы іх прыняцце;

* растлумачваць парадак абскарджання рашэнняў, прынятых па зваротах;

* забяспечваць кантроль за выкананнем рашэнняў, прынятых па зваротах;

* прымаць у межах сваёй кампетэнцыі меры па аднаўленні парушаных правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян;

* вырашаць ва ўстаноўленым парадку пытанні аб прыцягненні да адказнасці асоб, па віне якіх дапушчаныя парушэнні правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян.

Дзеянне Закона не распаўсюджваецца на звароты:

• якія разглядаюцца ў парадку канстытуцыйнага, крымінальнага, грамадзянскага, гаспадарчага судаводства, а таксама вядзення па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях;
* для якіх заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь устаноўлены іншы парадак накіравання і разгляду ў дзяржаўных органах, іншых арганізацыях (службовымі асобамі).

Тэрміны накіравання зваротаў, пропуск тэрмінаў:

Кірунак грамадзянамі прапаноў і заяў тэрмінам не абмежаваны.

Скаргі могуць быць накіраваныя грамадзянамі не пазней трох гадоў са дня парушэння правоў, свабодаў і (або) законных інтарэсаў грамадзян або са дня, калі ім стала вядома аб іх парушэнні.

Ананімныя звароты разгляду не падлягаюць, за выключэннем зваротаў, якія змяшчаюць звесткі аб падрыхтоўцы, учыняемым або ўчыненым злачынстве.

У выпадку пропуску тэрміну накіравання скаргі службовыя асобы дзяржаўных органаў, іншых арганізацый маюць права адмовіць у яе разглядзе, пісьмовы адказ аб гэтым павінен быць матываваным і накіраваны грамадзяніну ў пяцідзённы тэрмін. Калі ж тэрмін прапушчаны па ўважлівых прычынах (цяжкая хвароба, інваліднасць, працяглая камандзіроўка і іншыя прычыны), наяўнасць якіх пацвярджаецца адпаведнымі дакументамі, прадстаўленымі грамадзянінам, гэты тэрмін падлягае аднаўленню па рашэнні кіраўніка дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі або ўпаўнаважанай ім службовай асобы, і скаргі разглядаюцца ў парадку, устаноўленым гэтым Законам.
Пісьмовыя звароты, якія не адпавядаюць вышэйпаказаным патрабаванням, могуць быць пакінутыя без разгляду з паведамленнем грамадзян у пяцідзённы тэрмін аб прычынах пакідання зваротаў без разгляду. Пасля ўстаранення парушэнняў грамадзяне маюць права зноў звярнуцца ў дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (да службовай асобе).

Парадак разгляду пісьмовых зваротаў

Пісьмовыя звароты, накіраваныя з захаваннем усіх вышэйапісаных патрабаванняў падлягаюць абавязковаму разгляду службовымі асобамі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый, да кампетэнцыі якіх адносіцца вырашэнне пытанняў, выкладзеных у звароце.
Пісьмовыя звароты могуць быць пакінутыя без разгляду па сутнасці, калі:

* звароты не адпавядаюць названым у Законе і ўказе патрабаванням;

• у зваротах змяшчаюцца нецэнзурныя або абразлівыя словы або выразы;

* тэкст звароту не паддаецца прачытанню;

* звароты падлягаюць разгляду толькі ў парадку канстытуцыйнага, крымінальнага, грамадзянскага, гаспадарчага судаводства, вытворчасці па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях, а таксама ў іншым парадку, устаноўленым заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь.

Калі ж пісьмовыя звароты паступілі ў дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам), да кампетэнцыі якіх не адносіцца рашэнне падобных пытанняў, то:
* альбо ў пяцідзённы тэрмін яны накіроўваюцца ў адпаведныя дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам) з паведамленнем аб гэтым грамадзян;

• альбо па дадзеных зваротах грамадзян у пятнаццацідзённы тэрмін даецца адказ з растлумачэннем, у які дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (да якой службовай асобы) ім неабходна звярнуцца.

Забараняецца перадаваць скаргі грамадзян у дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам), дзеянні (бяздзейнасць) якіх абскарджваюцца. Выключэннем з'яўляюцца выпадкі, калі разгляд дадзенай катэгорыі зваротаў адносіцца да выключнай кампетэнцыі гэтых дзяржаўных органаў, іншых арганізацый (службовых асоб).

Дазволенымі пісьмовымі зваротамі лічацца тыя, звароты, у якіх:

* пастаўленыя ў іх пытанні разгледжаны;

* прыняты неабходныя меры;

* грамадзянам пісьмова дадзены адказы ва ўстаноўленыя тэрміны.

Калі грамадзянін адмовіўся ад свайго пісьмовага звароту, то службовай асобай дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі, якія разглядаюць такі зварот, прымае рашэнне аб спыненні па ім вытворчасці, за выключэннем выпадкаў, калі ў звароце ўтрымліваюцца звесткі аб парушэнні правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян.

Разгляд зваротаў па сутнасці:

Звароты грамадзян, незалежна ад таго, у які дзяржаўны орган або іншую арганізацыю яны паступілі, першапачаткова падлягаюць разгляду па сутнасці ў адпаведнасці з кампетэнцыяй:

* у мясцовых выканаўчых і распарадчых органах, падпарадкаваных ім арганізацыях, тэрытарыяльных падраздзяленнях (органах) і арганізацыях, падпарадкаваных або якія ўваходзяць у склад (сістэму) рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і дзяржаўных арганізацый, падпарадкаваных Ураду, іншым дзяржаўным органам, іншым арганізацыям, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць і размешчаных у межах той адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі, на тэрыторыі якой паўсталі пытанні, выкладзеныя ў зваротах (далей - мясцовыя органы);

• у іншых дзяржаўных органах, іншых арганізацыях, калі пытанні, выкладзеныя ў зваротах, адносяцца да выключнай кампетэнцыі гэтых органаў або арганізацый;

Дзяржаўны орган, іншая арганізацыя (далей арганізацыя) пры паступленні да іх звароту, які змяшчае пытанні, вырашэнне якіх не адносіцца да іх кампетэнцыі, або звароту, які не разглядаўся раней, у пяцідзённы тэрмін са дня рэгістрацыі звароту накіроўваюць яго для разгляду ў адпаведнасці з кампетэнцыяй у арганізацыі з апавяшчэннем аб гэтым аўтара звароту.

Зварот лічыцца разгледжаным па сутнасці, калі ў выніку яго разгляду ў адпаведнасці з заканадаўствам:

* вырашаны ўсе выкладзеныя ў звароце пытанні;

• прынятыя належныя меры па абароне, забеспячэнні рэалізацыі, аднаўленні правоў і законных інтарэсаў аўтара звароту;

• у выпадку разгляду пісьмовага звароту яго аўтару дадзены пісьмовы адказ.

Тэрміны разгляду зваротаў:

Звароты павінны быць разгледжаны не пазней за адзін месяц з дня іх рэгістрацыі ў дзяржаўных органах, іншых арганізацыях, да кампетэнцыі якіх адносіцца вырашэнне пытанняў, выкладзеных у зваротах, а звароты, якія не патрабуюць дадатковага вывучэння і праверкі, - не пазней за пятнаццаць дзён, калі іншы тэрмін не ўстаноўлены заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь. Гэты тэрмін можа быць падоўжаны, але не больш чым на адзін месяц з адначасовым паведамленнем аб гэтым грамадзян, калі правядзення спецыяльнай праверкі, запыту неабходнай інфармацыі.

Калі ж неабходна накіраваць запыт у замежныя дзяржавы і (або) міжнародныя арганізацыі, то тэрмін разгляду зваротаў можа быць прадоўжаны да шасці месяцаў з адначасовым паведамленнем аб гэтым грамадзян.

Пры гэтым тэрміны разгляду зваротаў вылічаюцца з дня рэгістрацыі зваротаў у дзяржаўных органах, іншых арганізацыях.

Асабісты прыём грамадзян:

Асабісты прыём грамадзян адміністрацыя школы абавязаны праводзіць не радзей аднаго разу ў месяц ва ўстаноўленыя дні і гадзіны. У школе ў агульнадаступных месцах размяшчаецца інфармацыя аб часе і месцы асабістага прыёму.

Пры вусным звароце грамадзянін павінен прад'явіць дакумент, які сведчыць яго асобу.
У выпадку, калі пытанне, выкладзенае ў вусным звароце, не можа быць вырашана падчас асабістага прыёму, зварот можа выкладацца грамадзянінам у пісьмовай форме і падлягае разгляду як пісьмовы зварот.

Адміністрацыя школы не мае права адмовіць грамадзянам у асабістым прыёме пры звароце па пытаннях, якія адносяцца да кампетэнцыі ўстановы адукацыі.

Калі вырашэнне пытанняў, з якімі грамадзяне звярнуліся на асабістым прыёме, не адносіцца да кампетэнцыі ўстановы адукацыі, адпаведныя службовыя асобы не разглядаюць звароты па сутнасці, але (!) тлумачаць грамадзянам, у які дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (да якой службовай асобы) ім варта звярнуцца для вырашэння ўзнятых пытанняў.

Паўторныя звароты:

Паўторныя звароты могуць быць пісьмовымі і вуснымі.

Калі ў паўторных зваротах не прыводзяцца новыя довады ці зноў адкрытыя абставіны, то яны разгляду не падлягаюць, калі па іх маюцца вынікі вычарпальных праверак i грамадзянам дадзены адказы. Пры гэтым грамадзянам пісьмова паведамляецца, што паўторныя звароты неабгрунтаваныя, і перапіска з імі па дадзенаму пытанню спыняецца.

Рашэнне аб спыненні вытворчасці па паўторных зваротах прымаюць кіраўнікі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый ці ўпаўнаважаныя імі службовыя асобы.

Абскарджанне рашэння па звароце:

Рашэнне ўстановы адукацыі па звароце можа быць абскарджана ў гэты дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (далей - вышэйстаячы орган). Інфармацыя аб назве, месцы знаходжання і рэжыме працы вышэйстаячых органаў павінна размяшчацца ў школе ў агульнадаступных месцах (на інфармацыйных стэндах «Адно акно»).
Рашэнне вышэйстаячага органа па звароту можа быць абскарджана ў суд.

Вышэйстаячы орган пры паступленні да яго звароты, аўтар якога не задаволены вынікамі яго разгляду падпарадкаванай або ўваходзіць у склад (сістэму) гэтага вышэйстаячага органа арганізацыяй, правярае якія змяшчаюцца ў звароце звесткі і пры наяўнасці падстаў для станоўчага вырашэння выкладзеных у звароце пытанняў разглядае зварот па сутнасці альбо выдае адпаведным арганізацыям абавязковае для выканання прадпісанне аб належным вырашэнні гэтых пытанняў, аб чым паведамляе аўтару звароту. Арганізацыя, якая атрымала дадзенае прадпісанне, павінна выканаць яго ў названы ў прадпісанні тэрмін, але не больш за аднаго месяца, і на працягу трох дзен з моманту яго выканання паведаміць аб гэтым вышэйстаячаму органу, а таксама паведаміць аўтару звароту.

Адказнасць службовых асоб дзяржаўных органаў, іншых арганізацый за парушэнне заканадаўства аб зваротах грамадзян:

У адпаведнасці з артыкулам 9.13 КаАП: "Парушэнне заканадаўства аб зваротах грамадзян і юрыдычных асоб цягне накладанне штрафу ў памеры ад чатырох да дваццаці базавых велічынь".

Вышэйстаячы орган па кожным выпадку неналежнага разгляду падначаленымі або ўваходзяць у яго склад (сістэму) арганізацыямі зваротаў накіроўвае іх кіраўніку прадстаўленне аб прыцягненні службовых асоб, якія дапусцілі парушэнне парадку разгляду зваротаў, да дысцыплінарнай адказнасці, а пры выяўленні на працягу года паўторнага парушэння гэтымі службовымі асобамі парадку разгляду зваротаў - прадстаўленне аб прымяненні да дадзеных асобам больш строгай меры дысцыплінарнага спагнання аж да вызвалення ад займанай пасады.

Важна ведаць:

* права на зварот рэалізуецца грамадзянамі добраахвотна, і яно не павінна парушаць правы, свабоды і (або) законныя інтарэсы іншых асоб;

* не дапускаецца ўшчамленне правоў, свабод і законных інтарэсаў грамадзян і членаў іх сем'яў у сувязі з іх зваротамі ў дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (да службовых асоб);

• службовыя асобы і іншыя работнікі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый не маюць права выдаваць звесткі аб асабістым жыцці грамадзян без іх згоды, а таксама звесткі, якія складаюць дзяржаўныя сакрэты, камерцыйную і (або) іншую ахоўную законам тайну, якія сталі ім вядомымі ў сувязі з разглядам зваротаў; • дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовыя асобы) разглядаюць звароту без збірання платы;

• могуць быць спагнаны з грамадзян у судовым парадку выдаткі, панесеныя дзяржаўным органам, іншай арганізацыяй у сувязі з разглядам зваротаў, якія змяшчаюць заведама ілжывыя звесткі.